بارداری پرخطر؛ علل، علائم و راه‌های کاهش خطر

بارداری پرخطر به شرایطی گفته می‌شود که در آن سلامت مادر یا جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد. این وضعیت ممکن است به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، سن نامناسب، یا مشکلات بارداری ایجاد شود. مراقبت‌های پزشکی منظم و دقیق می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. اگر بارداری پرخطر دارید، شما و کودک تان در معرض خطر هستید و در طول بارداری و زایمان و بعد از آن ممکن است خطراتی برای تان پیش آید. مراقبت های خاصی در طول بارداری و بعد از آن نیاز است که انجام گیرد تا از سلامت کودک و مادر اطمینان حاصل شود. آشنایی با ریسک فاکتورهای بارداری های پرخطر می تواند مراقبت های لازم را برای مادر و جنین مشخص کند. در ادامه به طور کامل به این موضوع می پردازیم. با ما همراه باشید.

بارداری پرخطر چیست؟

بارداری یک دوره‌ی حساس و مهم در زندگی زنان است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی گسترده‌ای رخ می‌دهد. در برخی موارد، این دوران می‌تواند با خطرات و مشکلاتی همراه باشد که سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کند. به چنین بارداری‌هایی، بارداری پرخطر گفته می‌شود. بارداری پرخطر ممکن است به دلایل مختلفی از جمله بیماری‌های زمینه‌ای مادر، مشکلات ژنتیکی، سن نامناسب (زیر ۱۸ سال یا بالای ۳۵ سال)، بارداری‌های چندقلویی، فشار خون بالا، دیابت بارداری، یا مشکلات مربوط به جفت و رحم ایجاد شود. این وضعیت نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ی پزشکی، بررسی‌های دقیق و پیگیری منظم توسط پزشک متخصص است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

تشخیص و مدیریت به‌موقع بارداری پرخطر تحت نظر بهترین متخصص زنان می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت مادر و نوزاد داشته باشد. آگاهی از علائم هشداردهنده و رعایت توصیه‌های پزشکی، در کاهش خطرات این دوران بسیار موثر خواهد بود.

دلایل حاملگی پرخطر

دلایل حاملگی پرخطر می‌تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد که سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:

1. سن نامناسب مادر: بارداری در سنین کمتر از ۱۸ سال و بالاتر از ۳۵ سال خطرات بیشتری دارد.
2. بیماری‌های زمینه‌ای: مشکلاتی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و کلیوی می‌توانند بارداری را پرخطر کنند.
3. سابقه‌ی بارداری‌های پرخطر: زایمان زودرس، سقط مکرر یا پره‌اکلامپسی در بارداری‌های قبلی می‌توانند خطر را افزایش دهند.
4. مشکلات ژنتیکی و ناهنجاری‌های مادرزادی: برخی از اختلالات ژنتیکی ممکن است احتمال حاملگی پرخطر را بیشتر کنند.
5. بارداری چندقلویی: داشتن دوقلو یا چندقلو فشار بیشتری بر بدن مادر وارد کرده و احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
6. عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی: برخی از عفونت‌ها مانند HIV، هپاتیت و سفلیس می‌توانند به جنین آسیب برسانند.
7. مشکلات جفت و رحم: جفت سرراهی، نارسایی دهانه رحم و سایر مشکلات رحمی می‌توانند خطر بروز عوارض را افزایش دهند.
8. مصرف مواد مضر: مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر یا برخی داروهای مضر می‌تواند بارداری را در معرض خطر قرار دهد.
9. تغذیه نامناسب و کمبود وزن یا چاقی مفرط: این عوامل می‌توانند باعث مشکلاتی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا شوند.

بیشتر بخوانید: عفونت رحم

آزمایش های غربالگری بارداری پرخطر

آزمایش‌های غربالگری بارداری پرخطر به منظور تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی مادر و جنین انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل بررسی‌های ژنتیکی، سونوگرافی‌های تخصصی و آزمایش‌های خونی است که به پزشکان کمک می‌کند تا بارداری را با دقت بیشتری مدیریت کنند و از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

آزمایش‌های خونی و هورمونی

• آزمایش قند خون: برای تشخیص دیابت بارداری که می‌تواند سلامت مادر و جنین را تحت تأثیر قرار دهد.
• بررسی سطح هورمون‌های بارداری: مانند hCG و پروژسترون برای اطمینان از رشد طبیعی جنین.
• آزمایش‌های مربوط به کم‌خونی: سنجش میزان آهن و هموگلوبین برای پیشگیری از کم‌خونی که می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد.
• آزمایش تیروئید: برای بررسی عملکرد غده تیروئید که نقش مهمی در سلامت جنین دارد.

سونوگرافی‌ها و بررسی‌های تصویربرداری

• سونوگرافی ان تی (NT): در هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون.
• سونوگرافی آنومالی: در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ برای بررسی دقیق ساختارهای بدن جنین و تشخیص مشکلات مادرزادی.
• داپلر جفت و بند ناف: برای ارزیابی جریان خون جفت و اکسیژن‌رسانی به جنین.

آزمایش‌های ژنتیکی و تخصصی

• آزمایش‌های غربالگری سه‌ماهه اول و دوم: بررسی مارکرهای خونی برای تشخیص مشکلات کروموزومی و نقص‌های لوله عصبی.
• آمنیوسنتز: برای بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی در صورت مشاهده‌ی نتایج غیرطبیعی در غربالگری‌های اولیه.
• نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS): در موارد خاص برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی در مراحل اولیه بارداری.

انجام این آزمایش‌ها بر اساس شرایط مادر و توصیه‌ی پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی کمک کرده و شانس یک بارداری سالم را افزایش دهد.

علائم حاملگی پرخطر

تشخیص و کنترل به‌موقع این عوامل می‌تواند به کاهش خطرات و حفظ سلامت مادر و نوزاد کمک کند.

علائم حاملگی پرخطر می‌توانند نشان‌دهنده‌ی مشکلات جدی در دوران بارداری باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. برخی از مهم‌ترین علائم عبارت‌اند از:

• خونریزی غیرطبیعی: لکه‌بینی شدید یا خونریزی می‌تواند نشانه‌ی مشکلاتی مانند جفت سرراهی یا سقط جنین باشد.
• درد شدید و مداوم شکم: درد ناگهانی یا شدید در ناحیه‌ی شکم و لگن می‌تواند نشانه‌ی مشکلاتی مانند بارداری خارج از رحم یا جدا شدن جفت باشد.
• کاهش یا توقف حرکات جنین: کاهش فعالیت جنین پس از هفته‌ی بیستم بارداری می‌تواند نشانه‌ی کمبود اکسیژن یا مشکلات دیگر باشد.
• فشار خون بالا و ورم شدید: افزایش ناگهانی فشار خون، تورم شدید در دست‌ها و صورت، یا سردردهای مداوم ممکن است از علائم پره‌اکلامپسی باشد.
• تب و لرز مداوم: نشانه‌ای از عفونت که می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد.
• ترشحات غیرطبیعی واژن: ترشحات غیرمعمول، به‌ویژه همراه با بوی بد یا رنگ غیرعادی، ممکن است نشانه‌ی عفونت یا پارگی زودرس کیسه‌ی آب باشد.
• مشکلات بینایی: تاری دید، دوبینی یا حساسیت به نور ممکن است نشانه‌ی فشار خون بالا یا مشکلات عصبی مرتبط با بارداری باشد.
• افزایش یا کاهش ناگهانی وزن: تغییرات شدید وزن می‌تواند نشانه‌ی مشکلاتی مانند دیابت بارداری یا اختلالات جفت باشد.
• مشکلات تنفسی و تپش قلب شدید: این علائم ممکن است نشان‌دهنده‌ی کم‌خونی شدید یا مشکلات قلبی باشند.

در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم، مراجعه‌ی سریع به پزشک ضروری است تا از بروز عوارض جدی برای مادر و جنین جلوگیری شود.

پیشگیری از بارداری پرخطر

پیشگیری از بارداری پرخطر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، مراقبت‌های پزشکی و رعایت نکات بهداشتی قبل و حین بارداری است. یکی از مهم‌ترین اقدامات، مراجعه به پزشک پیش از بارداری برای ارزیابی وضعیت سلامت مادر و شناسایی عوامل خطر است. زنانی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی دارند، باید تحت نظر پزشک قرار گیرند تا قبل از بارداری وضعیتشان کنترل شود. همچنین، انجام آزمایش‌های لازم برای بررسی کمبودهای تغذیه‌ای و مشکلات ژنتیکی می‌تواند از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند.

در دوران بارداری، مراقبت‌های منظم پزشکی و رعایت توصیه‌های پزشک اهمیت زیادی دارد. انجام معاینات دوره‌ای، سونوگرافی‌ها و آزمایش‌های غربالگری می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک کند. علاوه بر این، رعایت یک رژیم غذایی سالم، مصرف مکمل‌های ضروری مانند اسید فولیک و آهن، و پرهیز از مصرف مواد مضر مانند سیگار، الکل و مواد مخدر، در کاهش خطرات بارداری نقش مهمی دارد. فعالیت بدنی مناسب و مدیریت استرس نیز می‌توانند از مشکلاتی مانند فشار خون بالا و دیابت بارداری جلوگیری کنند.

عوامل اجتماعی و سبک زندگی نیز در پیشگیری از بارداری پرخطر موثر هستند. فاصله‌گذاری مناسب بین بارداری‌ها، به ویژه در زنانی که سابقه‌ی بارداری پرخطر دارند، می‌تواند خطرات را کاهش دهد. همچنین، داشتن حمایت عاطفی از سوی خانواده و همسر و دریافت آموزش‌های لازم درباره‌ی بارداری سالم، به زنان کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری این دوران را سپری کنند. در نهایت، آگاهی از علائم هشداردهنده و مراجعه‌ی سریع به پزشک در صورت بروز مشکلات، می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کرده و سلامت مادر و نوزاد را تضمین کند.

ریسک فاکتورهای بارداری پرخطر

گاهی اوقات بارداری های پرخطر در نتیجه یک بیماری زمینه ای است. در دیگر موارد، یک بیماری در طول بارداری خود را نشان می دهد که می تواند مربوط به مادر یا جنین باشد و باعث خطر در دوران بارداری شود. در ادامه به برخی فاکتورها که ممکن است منجر به بارداری پرخطر شود اشاره می کنیم:

• اقدام برای بارداری در سنین بالا: خطرات بارداری در مادرانی که در سنین بالای 35 سال هستند، بیشتر است.
• سبک زندگی مادر: مصرف دخانیات و نوشیدن الکل و استفاده از داروهای غیر قانونی می تواند در دوران بارداری، مادر را در معرض خطر قرار دهد.
• بیماری های زمینه ای: فشار خون بالا، چاقی، دیابت، صرع، بیماری تیروئید، بیماری های قلبی و مربوط به خون، آسم کنترل نشده و عفونت های مختلف می توانند بارداری را در معرض خطر قرار دهند.
• پیچیدگی های دوران بارداری: پیچیدگی های مختلفی در دوران بارداری می توانند رخ دهند که فرد را در معرض خطرات بسیاری قرار دهند. از جمله این مشکلات می توان به موقعیت غیر طبیعی جفت، رشد کم جنین نسبت به سن وی و حساسیت به ار هاش که یک وضعیت جدی و خطرناک است. این مورد می تواند در برخی گروه های خونی مادر دارای ار هاش خونی منفی رخ دهد، در صورتی که ار هاش خون کودک مثبت است.
• چند قلو زایی: خطرات بارداری در مادرانی که چند قلو دارند بیشتر از است.
• سابقه بارداری پرخطر: در صورتی که فرد سابقه بارداری پرخطر داشته باشد و بیماری هایی مانند پره اکلامپسی یا فشار خون بارداری داشته باشد، بیشتر در معرض خطرات دوران بارداری است. اگر زایمان زودرس داشته باشد، بیشتر در معرض زایمان زودرس در بارداری های آینده است. سوابق و پرونده پزشکی بیمار کاملاً مورد بررسی قرار می گیرند.

اقدامات لازم برای یک بارداری سالم

اگر پزشک تشخیص دهد که مادر در معرض بارداری پرخطر است، برخی اقدامات را برای پیشگیری از بروز مشکلات انجام می دهد:

• برنامه ریزی برای قرار ملاقات با پزشک: اگر قصد بارداری دارید، با پزشک خود مشورت کنید. شاید نیاز باشد که برخی ویتامین ها مانند فولیک اسید قبل از بارداری مصرف شود و همچنین در برخی موارد نیاز است که مادر وزن سالمی قبل از بارداری داشته باشد و سپس برای بارداری اقدام کند. اگر فرد بیماری خاصی داشته باشد، نیاز است که قبل از بارداری اقدامات خاصی انجام گیرد. پزشک در مورد خطرات مرتبط با زایمان و مشکلات ژنتیکی احتمالی با مادر صحبت می کند.
• مراقبت های دوران بارداری: در دوران بارداری نیاز است که در فواصل زمانی مشخص به پزشک مراجعه شود تا سلامت مادر و جنین بررسی شود. شاید در برخی موارد نیاز باشد که داروهای خاصی مصرف شود و یا به متخصص جنین شناسی مراجعه شود تا مسائل ژنتیکی بررسی شود.
• دوری از موارد خطرزا: اگر مادر سیگاری باشد، نیاز است که قبل از بارداری ترک کند. همچنین الکل و دیگر داروهای غیر قانونی نباید مصرف شوند. با پزشک خود در مورد این موارد صحبت کنید تا در صورت نیاز داروهای مورد نیاز را مصرف کنید.

آیا نیاز به مصرف داروی خاصی است؟

بر اساس شرایط مادر و جنین و بیماری های زمینه ای، موارد زیر پیشنهاد می شود:

سونوگرافی تخصصی: این نوع از سونوگرافی یا تصویر برداری از فرکانس بالا برای امواج صوتی استفاده می کند تا تصاویری از رحم و جنین به دست آورد. با این سونوگرافی مشکلات جنین بررسی می شود و هرگونه ناهنجاری و بیماری تشخیص داده می شود.

غربالگری دی ان ای: در طول این روش دی ان ای از مادر و جنین گرفته می شود. این نمونه از خون مادر و جنین گرفته می شود. این نمونه برای بررسی احتمال بروز مشکلات کروموزومی انجام می گیرد.

غربالگری ژنتیکی تهاجمی: پزشک نمونه گیری از پرزهای جفتی یا آمنیوسنتر را انجام می دهد. در طول آمنیوسنتر یک نمونه از مایع اطراف جنین، که از وی محافظت می کند، گرفته می شود. این نمونه گیری معمولاً در هفته 15 ام بارداری انجام می گیرد. آمنیوسنتر می تواند برخی مشکلات ژنتیکی و ناهنجاری های مغزی یا ستون فقرات ( نقص لوله عصبی ) را تشخیص دهد. در طول نمونه گیری از پرزهای جفتی یک نمونه از سلول های جفت گرفته می شود. این نمونه گیری بین هفته 10 تا 12 ام بارداری انجام می گیرد و با این آزمایش برخی بیماری های ژنتیکی تشخیص داده می شوند.

سونوگرافی دهانه رحم: پزشک با سونوگرافی به اندازه گیری دهانه رحم می پردازد و خطر زایمان زودرس را تشخیص می دهد.

آزمایشات آزمایشگاهی: پزشک ادرار بیمار را تست می کند تا عفونت های ادراری تشخیص داده شوند و بیماری های دیگری مانند ایدز و سیفلیس مورد بررسی قرار گیرند.

چه موارد دیگری را باید درباره بارداری های پرخطر بدانیم؟

با پزشک خود درباره تمام علائمی که در دوران بارداری تجربه می کنید صحبت کنید. در موارد زیر حتماً با پزشک خود صحبت کنید:

• خونریزی واژینال یا ترشحات آبکی از واژن
• حاملگی خارج رحم
• سردرد های شدید
• درد یا انقباضات پایین شکم
• کاهش فعالیت فیزیکی جنین
• درد و احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• تغییراتی در بینایی شامل دوبینی
• تورم ناگهانی و شدید صورت، دست ها یا انگشتان
• تب و لرز
• حالت تهوع و استفراغ دائمی
• سرگیجه
• افکار مخرب در مورد خود فرد یا آسیب رساندن به جنین

بارداری های پرخطر بالا و پایین ها و چالش های بسیاری دارند. همه سعی خود را کنید تا در طول بارداری مثبت بمانید تا یک بارداری سالمی را تجربه کنید.

نتیجه گیری

بارداری پرخطر می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند، اما با مراقبت‌های پزشکی منظم، تغذیه‌ی مناسب و رعایت توصیه‌های بهداشتی می‌توان بسیاری از مشکلات را کنترل کرد. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش‌های غربالگری و پیگیری دقیق، نقش مهمی در کاهش عوارض دارد. آگاهی، پیشگیری و مراجعه‌ی به‌موقع به پزشک، کلید داشتن یک بارداری ایمن و موفق است.