زایمان سزارین چه زمانی ضرورت دارد؟ + فیلم واقعی اتاق عمل

زایمان سزارین یک روش جراحی است که در آن نوزاد از طریق برش در ناحیه شکم و رحم مادر به دنیا می آید، به جای طریقه طبیعی که نوزاد از طریق مجرای زایمان به دنیا می‌آید. این روش برای برخی زنان در مواردی که زایمان طبیعی با موفقیت انجام نمی‌شود یا همراه با عوارض جدی می‌باشد، انجام می‌شود. می‌توان گفت که زایمان سزارین در برخی موارد ضروری است و برای حفظ سلامت مادر و نوزاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم در خصوص علل انجام این زایمان و مزایا و معایب آن صحبت کنیم.

ویدئوهای زایمان سزارین که توسط دکتر مهتاب مرجانی جراح و متخصص زنان و زایمان انجام شده است را مشاهده نمایید:

زایمان سزارین چیست؟

زایمان سزارین یک روش جراحی است که در آن نوزاد از طریق برشی که در دیواره شکم و رحم مادر ایجاد می‌شود، به دنیا می‌آید. این روش زمانی انجام می‌شود که زایمان طبیعی از طریق واژن به دلایلی مانند قرارگیری نادرست جنین، بزرگ بودن جنین، مشکلات پزشکی برای مادر یا نوزاد و.. که در ادامه با آن می پردازیم امکان‌پذیر نباشد یا خطرات جدی داشته باشد.

انتخاب نوع زایمان یکی از مهمترین دغدغه های مادران در دوران بارداری است. برخی دوست دارند به شکل سنتی عمل کرده و از طریق زایمان طبیعی فرزندشان را به دنیا آورند اما بسیاری از دیگر مادران از درد زایمان هراس دارند یا به دلایل مرتبط با سلامتی لازم است زایمان خود را به صورت سزارین انجام دهند. تعیین نوع زایمان با توجه به شرایط مادر و جنین و با تشخیص پزشک انجام می شود. در طول زایمان سزارین نوزاد از طریق برش هایی که بر روی شکم ایجاده شده اند، از رحم مادر خارج می شود. معمولا این نوع زایمان هنگامی توصیه می شود که زایمان طبیعی برای مادر یا فرزند خطراتی به همراه داشته باشد.

سزارین در ایران

آمار ها نشان می دهد تعداد زایمان های سزارین در دنیا در حال افزایش است. با وجود این که سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند کمتر از 15 درصد زایمان ها انجام شده به روش سزارین انجام شوند اما همچنان این آمار در بیشتر کشور ها بیش تر از این مقدار است. لازم به ذکر است که ایران رتبه دوم را در میزان زایمان سزارین در جهان دارد. این زایمان درد کمتری دراد و زنان آن را به زایمان طبیعی با همه دردسر هایش ترجیح می دهند. در ایران زایمان سزایرن به رستم زایی نیز معروف است چرا که برخی افراد معتقد اند رستم افسانه ها نیز به این روش متولد شده است. تست نوار قلب جنین از مواردی است که در دوران بارداری به دلایلی انجام می شود.

مزایا و معایب زایمان سزارین

زایمان سزارین مانند هر عمل دیگری مزایا و معایب خود را دارد که با توجه به شرایط باید آن را پذیرفت. در مواردی ممکن است زایمان به روش سزارین تنها راه باشد و زایمان طبیعی پر ریسک شود. در بخش زیر به چند مورد این موارد که انجام زایمان یه روش طبیعی ممکن نیست و باید سزارین انجام گیرد را مشاهده می کنید.

• زمانی که جنین در رحم مدفوع کرده باشد.
• رگ و جفت سر راهی
• زایمان های بریج ( که جنین از قسمت پا یا باسن خارج می شود)

جنین بزرگتر از 4/5 کیلوگرم و یا سر بزرگتر از لگن مادر پیش تر زنانی که یکبار تحت جراحی سزارین قرار گرفته بودند میبایست تمامی زایمان های بعدی خود را به روش سزارین انجام می دادند. اما امروزه روش های ایمن تری و جود دارد که می توان بر خلاف این موضوع نیز عمل کرد. در هر حال انجام زایمان باید به روشی ایمن صورت گیرد که ریسک کمتری برای مادر و جنین داشته باشد. پزشک با بررسی شرایط مادر و جنین امکان پذیر بودن آن را مشخص خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: هزینه زایمان سزارین

زایمان سزارین به چه دلایلی انجام می گیرد؟

دلایل معمولی که ممکن است منجر به زایمان سزارین شود، شامل موارد زیر است:

دلایل زایمان سزارین می‌توانند متنوع باشند و بسته به وضعیت مادر و جنین، پزشک ممکن است این روش را برای حفظ سلامت هر دو توصیه کند. برخی از مهم‌ترین دلایل زایمان سزارین عبارت‌اند از:

• وضعیت نادرست جنین: یکی از شایع‌ترین دلایل سزارین، قرارگیری جنین در وضعیت نامناسب برای زایمان طبیعی است. مثلاً اگر جنین به جای سر، با پاها یا باسن به سمت کانال زایمان باشد (وضعیت بریچ)، زایمان سزارین ممکن است ضروری شود.
• مشکلات جفت (در صورتی که جفت در محل نامناسبی قرار گرفته باشد، مانند جفت سرراهی که دهانه رحم را پوشانده است، یا جفت جدا شده که باعث کاهش یا قطع جریان خون به جنین می‌شود، زایمان سزارین انجام می‌شود.
• عدم پیشرفت زایمان: اگر فرآیند زایمان به کندی پیش رود یا متوقف شود و دهانه رحم به اندازه کافی باز نشود، زایمان طبیعی ممکن است به خطر بیفتد و در این شرایط سزارین انجام می‌شود.
• بزرگ بودن نوزاد اگر نوزاد بسیار بزرگ باشد، عبور او از کانال زایمان طبیعی ممکن است دشوار یا خطرناک باشد، که در این شرایط زایمان سزارین توصیه می‌شود.
• مشکلات بند ناف: اگر بند ناف به گردن نوزاد پیچیده باشد یا در طول زایمان دچار فشردگی شود، ممکن است جریان خون و اکسیژن به جنین کاهش یابد و سزارین برای جلوگیری از مشکلات بیشتر انجام شود.
• فشار خون پایین جنین: اگر در طول زایمان، ضربان قلب جنین به طور غیر طبیعی پایین بیاید یا مشکلات دیگری در سلامت جنین مشاهده شود، سزارین اضطراری برای محافظت از نوزاد انجام می‌شود.
• سابقه زایمان سزارین قبلی: زنانی که قبلاً سزارین داشته‌اند، ممکن است دوباره به این روش زایمان کنند، به خصوص اگر شرایطی مانند خطر پاره شدن رحم وجود داشته باشد. با این حال، برخی از زنان ممکن است امکان زایمان طبیعی پس از سزارین  را داشته باشند.
• عفونت‌های خاص مادر: در صورتی که مادر به برخی از عفونت‌ها مانند هرپس تناسلی یا HIV مبتلا باشد که می‌تواند در حین زایمان طبیعی به نوزاد منتقل شود، زایمان سزارین به منظور محافظت از نوزاد انجام می‌شود.
• شرایط پزشکی مادر: در مواردی که مادر به بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی مبتلا باشد، سزارین ممکن است روشی ایمن‌تر برای زایمان باشد.
• بارداری چندقلویی: در بارداری‌هایی که شامل دو یا چند نوزاد است، به ویژه اگر نوزادان در وضعیت‌های مختلف قرار داشته باشند، زایمان سزارین ممکن است برای اطمینان از سلامت همه نوزادان ترجیح داده شود.

بیشتر بخوانید: تعیین جنسیت قبل از بارداری

قبل از زایمان سزارین چه آمادگی هایی باید داشته باشیم؟

• لازم است پیش از زایمان، تعدادی آزمایش خاص برای تعیین نوع گروه خونی و میزان هموگلوبین خون انجام شود زیرا ممکن است در حین زایمان تزریق خون به مادر مورد نیاز باشد.
• حدود 24 تا 48 ساعت قبل از زایمان می توانید غذاهای مغذی میل کنید.
• قبل از رفتن به بیمارستان و زایمان حتما به حمام بروید.

زایمان سزارین چگونه انجام می شود؟

روند زایمان سزارین یک فرآیند جراحی است که به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود. در این روش، پزشک نوزاد را از طریق برش‌هایی در دیواره شکم و رحم مادر به دنیا می‌آورد. این عمل حساس و مهم باید توسط بهترین متخصص زنان انجام شود.

برای شروع جراحی ابتدا یک کانتر داخل مثانه قرار داده می شود که به منظور جمع آوری ادرار در حین زایمان به کار گرفته می شود. سپس ناحیه شکم تمیز می شود و داروهای ضروری به بدن مادر تزریق می شود. پس از آن انتخاب نوع بیهوشی مهم است که در زایمان سزارین به صورت بیهوشی کامل یا بی حسی نخاعی انجام می گیرد.در بیهوشی عمومی مادر به طور کامل به خواب می رود و متوجه چیزی نخواهد شد اما در حالت بی حسی نخاعی، قسمت های تحتانی بدن بی حس خواهد شد.

پس از بیهوشی، پزشک متخصص تعدادی برش بر روی شکم و رحم ایجاد می کند. برش های شکمی در دیواره شکم یا خط افقی بالای خطی که موهای زائد رشد می کنند، ایجاد می شود. برش های رحمی هم در قسمت پایین رحم و امتداد عرضی ایجاد می شوند. علاوه بر این برش ها ممکن است با توجه به وضعیت قرارگیری جنین لازم باشد  برش های دیگری نیز ایجاد شوند. سپس نوزاد از طریق این برش ها از رحم خارج می شود. در آخر هم بند ناف بریده شده و محل برش ها بخیه زده می شود، همچنین کانتر از مثانه خارج می شود. پس از پایان زایمان، مادر به اتاق ریکاوری به منظور کنترل علائم حیاتی مانند فشار خون و بررسی ضربان قلب منتقل می شود.

مراحل زایمان سزارین

مراحل زایمان سزارین به شرح زیر است:

آمادگی پیش از جراحی:

پیش از شروع جراحی، مادر باید برای سزارین آماده شود. این شامل آزمایش‌های پیش از عمل، کنترل فشار خون، تزریق مایعات و آماده‌سازی اتاق عمل است.

معمولاً نوعی بی‌حسی مانند بی‌حسی نخاعی (اسپاینال) یا اپیدورال به مادر تزریق می‌شود که باعث بی‌حس شدن ناحیه پایین بدن می‌شود. این بی‌حسی به مادر اجازه می‌دهد که هوشیار بماند و نوزاد خود را ببیند، بدون اینکه دردی حس کند.

در برخی موارد نادر که زایمان سزارین به طور اورژانسی انجام می‌شود و زمان کافی برای بی‌حسی موضعی نیست، ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود.

برش در دیواره شکم:

پس از اثرگذاری بی‌حسی، جراح یک برش افقی در پایین شکم، درست در قسمت بالای ناحیه شرمگاهی (خط بیکینی)، ایجاد می‌کند. این نوع برش به نام “برش خط بیکینی” شناخته می‌شود و پس از بهبود، کمتر دیده می‌شود.

در برخی شرایط خاص، ممکن است از برش عمودی استفاده شود، اما این روش کمتر رایج است.

برش در دیواره رحم:

پس از برش شکم، جراح برشی در دیواره رحم ایجاد می‌کند. معمولاً این برش هم به صورت افقی است، مشابه برش شکم.

خروج نوزاد:

پس از باز شدن رحم، جراح نوزاد را به آرامی از رحم خارج می‌کند. اگر نوزاد در موقعیت مناسب باشد، ابتدا سر او خارج می‌شود. پس از تولد، بند ناف نوزاد قطع می‌شود و نوزاد به پزشکان یا پرستاران نوزاد برای بررسی‌های اولیه و مراقبت‌های اولیه تحویل داده می‌شود.

خروج جفت:

پس از تولد نوزاد، جراح جفت را از رحم خارج می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که همه بافت‌های جفت به طور کامل خارج شده‌اند.

بخیه زدن:

 در پایان، جراح رحم و دیواره شکم را با استفاده از بخیه‌های قابل جذب می‌بندد. سپس پوست شکم با بخیه یا چسب جراحی بسته می‌شود.

 مراقبت‌های پس از جراحی

پس از جراحی، مادر به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود تا تیم پزشکی وضعیت او را تحت نظر بگیرد. در این مرحله، فشار خون، ضربان قلب، و میزان خونریزی کنترل می‌شود. مادر معمولاً طی چند ساعت پس از جراحی قادر به دیدن و در آغوش گرفتن نوزاد خود خواهد بود، مگر اینکه نیاز به مراقبت‌های ویژه برای او یا نوزاد وجود داشته باشد. دوره بهبودی پس از زایمان سزارین معمولاً حدود 3 روز در بیمارستان طول می‌کشد، اما بهبودی کامل ممکن است چند هفته زمان ببرد.

این روند در صورتی که به صورت برنامه‌ریزی شده یا اورژانسی باشد، می‌تواند تفاوت‌هایی جزئی داشته باشد، اما اصول کلی آن همانند مراحلی است که ذکر شد.

پس از زایمان سزارین چه نکاتی باید رعایت شود؟

رعایت مراقبت های بعد از زایمان سزارین ضروری است و نقش حیاتی در بهبود هر چه سریع مادر و سلامت نوزاد دارد. لازم است تا بعد از زایمان نکات زیر رعایت شود:

• مادر باید تا چند هفته بسته به توصیه پزشک، به طور کامل استراحت کند و اطرافیان او را در انجام کارها کمک کنند.
• مصرف آب و مایعات فراوان توصیه می شود زیرا مانع از بروز یبوست می گردد.
• داروهای تسکین دهنده درد که از سوی پزشک تجویز شده، از جمله استامینوفن و ژلوفن باید به طور مرتب مصرف شود.
• مصرف غذاهای مقوی، میوه ها و سبزیجات تازه به طور روزانه ضروری است.
• مادر پس از زایمان می تواند به فرزندش شیر بدهد.
• تا شش هفته از برقراری رابطه جنسی به منظور جلوگیری از بروز عفونت، خودداری شود.
• از انجام فعالیت های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری شود.
• برای جلوگیری از افتادگی شکم، از شکم بند استفاده کنید البته مراقب باشید به بخیه ها فشاری وارد نشود.
• تا زمان بهبود کامل بخیه ها رانندگی نکنید.

عوارض زایمان سزارین

برخی مادران متاسفانه به کاهش درد در هنگام زایمان سزارین توجه می کنند اما از عوارض پس از سزارین بی اطلاع هستند. البته عوارض پس از سزارین همیشه نباید مانع انجام آن شود اما پیش از انتخاب روش به دنیا اوردن جنین باید به آن توجه کرد. یکی از عوارض زیستی که و جمعیتی که سزارین به همراه دارد کاهش سن جنین و به دنیا امدن زودتر از موعد است.

به طور میانگین سزارین زمان بارداری را حدود سه هفته کاهش می دهد و زایمان پیش از ظهور علائم صورت میگرد. این مسئله می تواند برای جنین و مادر مسائل و مشکلاتی را در آینده ایجاد نماید. در خصوص مشکلاتی که بعد سزارین برای مادران ایجاد می شود باید گفت سزارین نوعی عمل جراحی است و عوارض بعد از عمل برای ان مورد انتظار است. به علاوه ریسک آسیب های دیگری نیز در این جراحی و جود دارد که چند مورد آن را در قسمت زیر مشاهده می کنید.

• زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد
• عفونت مثانه و رحم
• احتمال بروز بارداری پرخطر در آینده
• تشکیل لخته خون در پاها یا ریه ها
• ترومبوز وریدی

آسیب به سیستم ادراری به علاوه سزارین عوارضی نیز بر روی نوزادان دارد و نوزادانی که با روش سزارین متولد می شوند احتمال ابتلا به برخی مشکلات مانند دیابت، چاقی، آلرژی ، سلیاک و آسم افزایش می یابد.

کلام آخر

انتخاب نوع زایمان به صورت طبیعی یا سزارین با توجه به شرایط مادر و جنین و پس از معاینات لازم تعیین می گردد و کاملا به نظر پزشک بستگی دارد. بنابراین توصیه می شود هیچ گاه خودتان را با سایر افراد مقایسه نکنید زیرا هر کسی شرایط متفاوتی از شما دارد. همچنین در صورت انجام زایمان به صورت سزارین، از دستورالعمل های پزشک تان پیروی کنید و بر روند بهبودی تان تمرکز داشته باشید.