تأثیرات جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی بر سلامت زنان: مزایا و معایب

 جراحی برداشتن رحم، که به آن هیسترکتومی نیز گفته می‌شود، یکی از رایج‌ترین عمل‌های جراحی زنان است که با هدف درمان مشکلات جدی مانند فیبروم‌ها، خونریزی‌های غیرطبیعی، اندومتریوز یا سرطان انجام می‌شود. با وجود نگرانی‌های طبیعی در مورد این عمل، پیشرفت‌های پزشکی امروزی امکان انجام هیسترکتومی با روش‌های کم‌تهاجمی و دوره بهبودی کوتاه‌تر را فراهم کرده است. در این مقاله، به بررسی دلایل انجام این جراحی، روش‌های مختلف آن و نکات مرتبط با مراقبت‌های پس از عمل خواهیم پرداخت.

جراحی برداشتن رحم چیست؟

جراحی برداشتن رحم  یک عمل جراحی است که طی آن رحم به ‌طور کامل یا جزئی برداشته می‌شود. این عمل به دلایل مختلفی انجام می‌شود و نوع عمل به شرایط بیمار و نظر بهترین متخصص زنان بستگی دارد. این جراحی باعث قطع قاعدگی شده و توانایی بارداری را از بین می‌برد.

با انجام هیسترکتومی، ممکن است به ناراحتی، خونریزی غیرمعمول و مشکلات ادراری و روده ای که توسط رحم عفونی به وجود آمده است پایان دهید. هیسترکتومی ممکن است مستلزم برداشتن اندام‌ها و بافت‌های مجاور از جمله تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، باتوجه به هدف کل عمل باشد. تنها عیب هیسترکتومی این است که مانع از بارداری و بچه دار شدن خانم می شود.

انواع جراحی برداشتن رحم

جراحی برداشتن رحم یکی از عمل‌ های مهم در حوزه زنان است که بسته به نیاز بیمار و شرایط پزشکی، به روش ‌های مختلفی انجام می‌شود. هدف اصلی این جراحی رفع مشکلات جدی مرتبط با رحم است. در ادامه، انواع این جراحی معرفی می‌شوند تا با تفاوت ‌ها و کاربردهای هر کدام آشنا شوید.

هیسترکتومی کامل

هیسترکتومی کامل نوعی از جراحی برداشتن رحم است که طی آن رحم به همراه دهانه رحم به طور کامل از بدن خارج می‌شود. این روش برای درمان مشکلات جدی مانند سرطان، فیبروئیدهای بزرگ یا خونریزی ‌های کنترل‌ناپذیر انجام می‌شود.

هیسترکتومی جزئی

هیسترکتومی جزئی در آن فقط بخش بالایی رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم در جای خود باقی می‌ماند. این روش در مواردی انجام می‌شود که نیازی به برداشتن دهانه رحم نباشد و پزشک تشخیص دهد که حفظ آن برای بیمار مناسب ‌تر است.

هیسترکتومی رادیکال

هیسترکتومی رادیکال یک نوع جراحی گسترده است که در آن رحم، دهانه رحم، بخش بالایی واژن و بافت‌ های اطراف رحم مانند لیگامان‌ها برداشته می‌شوند. این روش عمدتاً برای درمان سرطان ‌های پیشرفته رحم، دهانه رحم یا سایر سرطان‌ های دستگاه تناسلی زنان انجام می‌شود. گاهی در این جراحی، تخمدان ‌ها و لوله‌ های فالوپ نیز برداشته می‌شوند. هیسترکتومی رادیکال یک جراحی پیچیده است و نیاز به برنامه ‌ریزی دقیق دارد، زیرا بر عملکردهای مختلف بدن تأثیر می‌گذارد و به تغییرات هورمونی نیز منجر می‌شود.

دلایل برداشتن رحم

• سرطان رحم، تخمدان، دهانه رحم یا آندومتر
• فیبروم رحم، تومورهای غیر سرطانی در دیواره رحم
• آندومتریوز، وضعیتی که در آن بافت‌هایی که رحم را پوشانده‌اند در جای دیگری مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ یا سایر اندام‌ها رشد می‌کنند.
• افتادگی رحم، وضعیتی که در آن رحم از موقعیت معمول خود به داخل واژن می افتد.
• آدنومیوز، وضعیتی که در آن بافت هایی که روی رحم قرار دارند به دیواره عضلانی رحم رشد می کنند.
• خونریزی شدید و غیر طبیعی واژن
• درد مزمن رحم

روش‌های انجام جراحی برداشتن رحم

جراحی برداشتن رحم یا هیسترکتومی با تکنیک های مختلفی انجام می‌شود که انتخاب این تکنیک ها به شرایط بیمار و تشخیص دکتر زنان بستگی دارد. این تکنیک ‌ها شامل موارد زیر است:

جراحی باز

در جراحی باز برای برداشتن رحم یک برش بزرگ در ناحیه شکم ایجاد می‌شود تا رحم به طور کامل یا جزئی از بدن خارج شود. این روش زمانی استفاده می‌شود که اندازه رحم بزرگ باشد، تومورهای پیچیده ‌ای یا مشکلات دیگری مانند چسبندگی‌ های زیاد در شکم وجود داشته باشد. جراحی باز نیاز به زمان بیشتری برای بهبودی نسبت به روش ‌های کم‌ تهاجمی دارد و بیمار درد بیشتری را تجربه می‌کند. این روش همچنین با خطرات و عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا مشکلات در بهبودی زخم همراه می‌باشد.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم‌ تهاجمی است که برای برداشتن رحم استفاده می‌شود. در این روش، پزشک با ایجاد چند برش کوچک در ناحیه شکم، از طریق آن‌ ها دوربین لاپاراسکوپ و ابزارهای جراحی خاص را وارد بدن می‌کند. این ابزارها به پزشک اجازه می‌دهند تا رحم را با دقت و بدون نیاز به برش بزرگ خارج کند. مزیت اصلی لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز، دوره نقاهت کوتاه‌، درد کمتر و زمان بستری کمتری است. این روش به ویژه برای بیمارانی که وضعیت عمومی خوبی دارند و مشکلات پیچیده ندارند، مناسب است.

هیسترکتومی ساب توتال (جزئی، فوق سرویکس)

برداشتن رحم است، اما تخمدان ها، دهانه رحم و لوله های فالوپ در جای خود باقی می مانند. بعد از این جراحی علائم یائسگی را تجربه نخواهید کرد.

هیستِرکتومی کامل با سالپنگو اوفورکتومی دو طرفه

برداشتن کل رحم، دهانه رحم، هم تخمدان ها و هم لوله ها است. این همچنین شما را در یائسگی جراحی قرار می‌دهد. اگر فقط یک تخمدان برداشته شود، سالپنگو اوفورکتومی راست یا چپ نامیده می شود و تخمدان باقیمانده می تواند سطح استروژن شما را برای جلوگیری از یائسگی بلافاصله حفظ کند.

جراحی رباتیک

جراحی رباتیک یک روش پیشرفته و دقیق برای برداشتن رحم است که در آن از کنترل های مخصوص برای انجام جراحی استفاده می‌شود. در این روش، جراح از یک کنترل ویژه برای هدایت دستگاه استفاده می‌کند که ابزارهای جراحی را با دقت بالا وارد بدن بیمار می‌کند. این فناوری به پزشک امکان می‌دهد تا در محیطی با دقت بیشتر و در مقیاس ‌های کوچک ‌تر جراحی کند، که باعث کاهش خونریزی، درد و زمان بهبودی می‌شود. جراحی رباتیک مشابه به روش لاپاراسکوپی است و دقت آن بیشتر است. این روش به طور خاص برای جراحی ‌های پیچیده‌ و با دسترسی محدود به اندام‌ های داخلی مناسب است.

بیشتر بخوانید: دفع فیبروم در پریودی

آیا برداشتن رحم عوارض دارد؟

برداشتن رحم با برخی عوارض همراه می‌باشد. این عوارض در کوتاه‌مدت یا بلند مدت ظاهر می‌شوند و بسته به نوع جراحی و وضعیت بیمار متفاوت هستند. برخی از عوارض عبارتند از:

• عفونت:  خطر عفونت در محل برش یا درون بدن در صورت عدم رعایت بهداشت یا آلوده بودن محیط عمل وجود دارد.
• خونریزی:  در برخی بیماران در حین جراحی یا بعد از آن خونریزی بیش از حد رخ می‌دهد.
• مشکلات بی‌اختیاری ادراری یا مشکلات روده:  گاهی پس از جراحی مشکلاتی در کنترل ادرار یا عملکرد روده‌ها ایجاد می‌شود.
• چسبندگی‌ ها: جراحی باعث ایجاد بافت ‌های چسبنده در داخل شکم می‌شود که باعث درد یا انسداد روده می‌شود.
• تغییرات هورمونی: اگر تخمدان ‌ها همراه با رحم برداشته شوند، هورمون‌ های استروژن کاهش می‌یابد و منجر به یائسگی زودرس و علائم مربوط به آن مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن می‌شود.
• درد مزمن: برخی بانوان بعد از جراحی دچار درد مزمن در ناحیه شکم یا لگن می‌شوند.
• مشکلات روحی: برای برخی افراد، تغییرات جسمی پس از برداشتن رحم بر روحیه و وضعیت روانی تأثیر می‌گذارد، از جمله افسردگی یا احساس از دست دادن هویت زنانگی.

عوارض نادری که ممکن است 30 روز پس از برداشتن رحم رخ دهد عبارتند از:

• بی اختیاری ادرار
• افتادگی اندام لگن
• درد مزمن
• فیستول واژینال بین مثانه و راست روده
• تب
• عفونت

مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی برداشتن رحم

مراقبت ‌های قبل و بعد از جراحی برداشتن رحم برای اطمینان از بهبودی بهتر و کاهش خطر عوارض بسیار مهم است. در زیر به برخی از این مراقبت ‌ها اشاره می‌کنیم:

مراقبت ‌های قبل از جراحی:

• قبل از جراحی، پزشک از شما می‌خواهد که آزمایش‌ های خون، ادرار و سایر تست‌ های تشخیصی انجام دهید. همچنین مشاوره با بیهوشی برای تعیین نوع بیهوشی مورد نیاز الزامی است.
• پزشک از شما می‌خواهد که از شب قبل از جراحی غذا نخورید. همچنین دستورالعمل ‌هایی برای قطع مصرف داروها خصوصاً داروهای رقیق ‌کننده خون  داده می‌شود. این موارد را به دقت رعایت کنید.

مراقبت‌ های بعد از جراحی:

• پس از جراحی باید استراحت کافی داشته باشید و برش‌ های شکم یا واژن  را تمیز و خشک نگه دارید. از پزشک خود راهنمایی‌ های لازم در مورد تمیز کردن و مراقبت از زخم‌ ها دریافت کنید.
• از انجام فعالیت‌ های سنگین و ورزش ‌های شدید برای چند هفته اول خودداری کنید تا خطر خونریزی یا آسیب به محل جراحی کاهش یابد.
• پزشک  داروهایی برای تسکین درد تجویز می‌کند. این داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید و از مصرف داروهای بدون نسخه خودداری کنید.
• رژیم غذایی غنی از فیبر و مایعات به جلوگیری از یبوست که پس از جراحی ایجاد می‌شود، کمک خواهد کرد.
• پس از جراحی، باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید تا از بهبودی کامل و عدم بروز عوارض مطمئن شوید.

بیشتر بخوانید: لاپاراسکوپی کیست تخمدان

زندگی پس از برداشتن رحم

زندگی پس از برداشتن رحم برای هر فرد متفاوت است و بسته به نوع جراحی، وضعیت سلامت و نیازهای شخصی، تجربه‌های مختلفی وجود خواهد داشت.  یکی از اولین تغییرات پس از برداشتن رحم، توقف قاعدگی است. این بدان معناست که فرد دیگر پریود نمی‌شود و نمی‌تواند باردار شود. اگر تخمدان ‌ها نیز در حین جراحی برداشته شوند، فرد دچار یائسگی زودرس می‌شود. این موضوع با علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و تغییرات خلقی همراه است. استفاده از درمان ‌های هورمونی برای کنترل این علائم پیشنهاد می‌شود.

پس از برداشتن رحم، زندگی جنسی تغییراتی دارد. برخی زنان احساس راحتی و بهبود در رابطه جنسی پس از برداشتن رحم را گزارش می‌دهند، زیرا از درد یا مشکلات مرتبط با رحم رهایی می‌یابند. اما برای دیگران، تغییرات جسمی و روانی بر تمایل جنسی تأثیر منفی می‌گذارد. زندگی پس از برداشتن رحم به‌ طور کلی با چالش‌ها و تغییراتی همراه باشد، اما بسیاری از بانوان توانسته‌ اند زندگی فعال و سالمی را پس از این جراحی تجربه کنند.

در برخی از زنانی که تحت برداشتن نسبی رحم قرار گرفته اند و دهانه رحم دست نخورده باقی مانده است، خونریزی قاعدگی ممکن است به شکل خفیف ادامه یابد، زیرا مقدار کمی از بافت مخاطی رحم باقی مانده در دهانه رحم است.

اگر رحم با تخمدان ها قبل از یائسگی طبیعی خارج شود، این امر منجر به کاهش تولید هورمون های زنانه و در نتیجه یائسگی می شود که می تواند به صورت علائم انتقالی ناخوشایند مانند تعریق شبانه، گرگرفتگی، تغییرات خلق و خو و اختلالات خواب ظاهر شود. خشکی و نازک شدن پوست و غشاهای مخاطی نیز ممکن است در طول زمان اتفاق بیفتد. اگر این علائم کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد و وضعیت سلامتی شما اجازه دهد، ممکن است پزشک شما درمان جایگزینی هورمونی را برای شما تجویز کند. در زنانی که در حال حاضر در دوران یائسگی هستند، برداشتن رحم علائم جدید قابل توجهی را ایجاد می کند.

وجود رحم میل جنسی یا علاقه فرد به رابطه جنسی را تعیین نمی کند. میل جنسی تحت تاثیر هورمون های آندروژنی است که در غدد فوق کلیوی و به مقدار کم در تخمدان ها نیز تشکیل می شود. بنابراین، جنسیت پس از برداشتن رحم دقیقاً مانند قبل از جراحی باقی می ماند.

برداشتن رحم در چه مواردی قابل پیشگیری است؟

برداشتن رحم در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است، به ویژه اگر مشکلات و بیماری ‌های مربوط به رحم در مراحل اولیه شناسایی و درمان شوند. برخی از شرایطی که به پیشگیری از نیاز به جراحی برداشتن رحم کمک می‌کنند، عبارتند از:

• فیبروئیدهای رحمی: درمان‌ های پزشکی مانند داروها، درمان‌های هورمونی یا روش ‌های کم‌ تهاجمی مانند عمل میومکتومی فیبروئیدهای رحمی را درمان کرده و نیازی به عمل برداشتن رحم وجود ندارد.
• آندومتریوز: این بیماری که در آن بافت رحم در خارج از رحم رشد می‌کند، در مراحل اولیه با داروها، هورمون درمانی یا جراحی ‌های کم ‌تهاجمی مدیریت شود، بنابراین در بسیاری از موارد نیازی به برداشتن رحم نیست.
• سرطان رحم: تشخیص زودهنگام سرطان ‌های رحم، دهانه رحم یا تخمدان ‌ها از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. در بسیاری از موارد، درمان‌ های پزشکی مانند شیمی ‌درمانی، رادیوتراپی یا جراحی‌ های موضعی جایگزین جاحی برداشتن رحم می‌شود.
• افتادگی رحم: در مراحل اولیه افتادگی رحم، درمان‌های فیزیکی و دارویی مانند تقویت عضلات لگن، فیزیوتراپی یا استفاده از دستگاه‌های نگهدارنده واژن   نیاز به جراحی را کاهش می‌دهد.
• پیشگیری از عفونت‌ها: مراقبت صحیح از سلامت دستگاه تناسلی و پیشگیری از عفونت ‌های مزمن از بروز مشکلاتی که منجر به جراحی می‌شوند، جلوگیری خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: علت پریود نامنظم

روش های مختلف جراحی برداشتن رحم

چندین تکنیک مختلف در انجام هیسترکتومی وجود دارد. این روش ها عبارتند از:

هیسترکتومی شکمی (TAH)

از طریق یک برش در قسمت تحتانی شکم انجام می شود. در جراحی باز شکم، برش عمودی یا عرضی از طریق دیواره شکم روی شکم ایجاد می شود و رحم از طریق آن برش خارج می شود. در این جراحی بیمار باید تا پنج روز در بیمارستان بماند و بعد از بهبودی جای زخم قابل مشاهده خواهد بود.

هیستِرکتومی واژینال (TVH)

برشی در واژن ایجاد می شود که امکان ورود به حفره شکم را فراهم می کند. رحم از طریق این برش ایجاد شده در واژن برداشته می شود. پس از جراحی، زخم با بخیه بسته می شود و هیچ جای زخم قابل مشاهده ای روی شکم وجود نخواهد داشت.

هیسترکتومی واژینال به کمک لاپاراسکوپی (LAVH)

یک برش کوچک در ناحیه ناف در دیواره قدامی شکم ایجاد می شود، حفره شکمی با استفاده از یک سوزن مخصوص با دی اکسید کربن پر می شود و یک لاپاروسکوپ برای مشاهده وارد حفره شکمی می شود. 1 تا 3 برش کوچک دیگر در دیواره قدامی شکم برای وارد کردن ابزار جراحی ایجاد خواهد شد. رحم را می توان به صورت چند قطعه از شکم از طریق برش های کوچکی که قبلا ایجاد شده یا از طریق واژن برداشته می شود. پس از برداشتن رحم، ابزار جراحی برداشته می شود و گاز از حفره شکمی خارج می شود، زخم ها با بخیه بسته می شوند.

سوالات متداول جراحی برداشتن رحم

نتیجه گیری

جراحی برداشتن رحم یکی از تصمیمات پیچیده پزشکی است که تاثیرات عاطفی و فیزیکی زیادی بر زندگی فرد می‌گذارد. این عمل گاهی اوقات به ‌طور ضروری برای حفظ سلامت بیمار انجام می‌شود و گاهی به دلایل درمانی یا پیشگیرانه انجم می‌شود. هرچند که این جراحی نگرانی ‌ها و تغییراتی در جنبه‌ های مختلف زندگی فرد ایجاد می‌کند اما بیماران با حمایت ‌های مناسب به زندگی روزمره خود بازمی‌گردند.